Cẩm nang sử dụng filter trong nhiếp ảnh p1
Cẩm nang sử dụng filter trong nhiếp ảnh p1
Như một kính đeo mắt, các loại filter có công dụng điều tiết và điều chỉnh quang học lượng ánh sáng đi vào ống kính, giúp lọc và loại bỏ các các tia sáng không tốt đối với ảnh , tạo ra các hiệu ứng quang học lên ảnh , ngoài ra filter cũng đóng vai trò bảo vệ thấu kính ngoài của ống kính. Filter dùng được cho tất cả các loại máy ảnh từ máy film SLR, Digital SRL đến máy số P&S, kể cả các loại thiết bị chuyên dụng như kính thiên văn, ống nhòm vv.
Có rất nhiều loại filter, xin được nêu ra một vài filter thông dụng như sau:
1. UV Filter
2. ND Filters, GND Filter, Graduated Filter
3. Polarizers Filter
4. Color Correction Filter
5. Black & White filter (for monochrome films filter)
6. Infrared filter
7. Close-up Filter ( Close-Up Lens, Macro Filter )
8. Effect filter – Kính lọc hiệu ứng
Ngoài giới thiệu tính năng của filter các loại, trong bài viết còn đề cập tới các vấn đề liên quan đến filter như:
9. Cấu trúc, vật liệu và các phụ kiện cho filter
10. Tip, mẹo và các lưu ý khi sử dụng filter
I. UV Filter
UV – ultraviolet ray: Đây là tia cực tím, không thấy được đối với mắt thường, tuy nhiên film hoặc sensor đều ghi nhận. Do tán sắc, tia UV sẽ làm cho ảnh bị ám màu lam ( blue ). Sử dụng filter UV rất cần thiết cho mọi cảnh chụp ban ngày đặc biệt là khi chụp ở vùng núi cao, và cảnh sông biển. Khi gắn filter này, ảnh chụp sẽ giảm được hiện tượng ám màu giúp ảnh sẽ được rỏ hơn, không khí trong ảnh sẽ trong và sạch hơn mà không giảm lượng ánh sáng vào trong thấu kính. Ngoài ra, filter này cũng như được dùng như lớp bảo vệ chống lại sự va đâp hay đọng nước trên bề mặt thấu kính ngoài.
Các loại UV filter khác là:
1. UV / IR cut filter: giúp lọc và ngăn cản các loại ánh sáng là các tia UV – ultraviolet ( tia tử ngoại ) và cả IR – Infrared ( hồng ngoại ) nó sẽ lọc toàn bộ tất cả ánh sáng mà mắt thường không thấy được.( Không nên lẩn lộn giữa filter UV/IR cut và IR Filter )
Marumi UV / IR cut filter
2. UV/ haze Filter : Nó dùng để lọc bỏ những thành phần tia sáng đục do sương, khói, mây mù trong không khí và gia tăng độ bảo hoà của kênh màu vàng. Ví dụ như filter B+W UV/Haze KR = 1.5 ( ~ A=1 ) nó sẽ giảm đi màu xanh thay bằng 29% sắc độ vàng đối với ánh sáng có bước sóng 400nm ( ánh sáng màu lam tía – violet )
B+W 127MM SLIM UV HAZE MRC
Chỉ số KR ( Kelvin Colour Temperature Reduction ) trên filter cho người dùng biết nhiệt độ màu sẽ thay thế bao nhiêu phần trăm. Nếu để ý ta sẽ thấy những filter này có sắc vàng ( yellowish ) hoặc hồng ( pink )
3. UV/Skylight : Ngoài công dụng “block” tia UV, nó còn có chức năng làm dịu lại kênh màu cam ( reddish yellow ), do đó kênh màu xanh ( blue ) trong vùng màu đặc và bóng đổ sẽ nổi bật hơn. Nó cũng có chức năng tương tự như haze nhưng ít hơn là lọc bỏ phần đục của không khí.
B+W 105MM UV SLIM KR-1.5 (SKYLIGHT)
Trong thời điểm hiện tại, rất nhiều các hãng sản xuất filter nổi tiếng như Marumi, B+W, Hama … có sản xuất các loại filter UV đi cùng chức năng với các loại filter khác như Sky light, IR Cut ( Infra Red light Cut ), Haze … khi lựa chọn nên để ý đây là UV filter loại gì mà dùng đúng mục đích. Ví dụ Filter B+W Sky Light KR 1.5 sẽ mặc định có luôn chức năng chống lại tia UV hoặc Marumi UV/IR cut sẽ mặc định có chức năng lọc bỏ tia Infra Red và nó cũng có chức năng lọc bỏ tia UV. Và cũng nên lắc nhẹ trước ánh sáng mặt trời để xem nó được “ coated “ màu gì.
Theo hãng B+W “ Good lenses are far more expensive than UV filters, therefore it makes good sense to attach a filter to protect the lens’ sensi¬tive front element” ( filter bao giời cũng kinh tế hơn so với một ống kính loại tốt, hãy luôn gắn phía filter UV phía trước để bảo vệ thấu ngoài ! )
II. ND Filter ( Neutral Density Filter )
Những máy ảnh hiện đại ngày nay, đều cho phép người chụp đẩy tốc độ chụp lên rất cao hoặc giảm tốc độ chụp xuống rất thấp để bù trừ với lượng ánh sáng giới hạn bởi khẩu độ cho ra tác phẩm hết sức thú vị. Khẩu độ lớn sẽ tạo ra DOF mỏng cô lập chủ thể ra khỏi tiền cảnh và hậu cảnh, tuy nhiên do ảnh hưởng của một số điều kiện ánh sáng đôi khi ta không thể tuỳ chỉnh được độ mở mong muốn để tạo ra ảnh trường DOF theo ý, trong trường hợp này thì filter ND là một giải pháp. Hoặc như trong trường hợp cần giảm đi thời gian của tốc độ mà vẫn giữ nguyên khẩu độ để tạo độ nhòe trong các tình huống chụp ảnh muốn tạo ra độ nhoè do chuyển động thì sử dụng Filter ND là một giải pháp ưu việt.
ND Filter được “coated” (phủ hay tráng) một lớp phim màu xám trung tính ( Neutral ) tuỳ theo mức độ đậm đặc ( Density ) mà nó làm thay đổi sắc tố đối với tất cả các loại màu với tất cả các bước sóng ánh sáng của sắc màu đó. Nói đơn giản hơn, tất cả màu trong khung ảnh đã được hòa trộn với thang độ màu xám để ra màu mới và độ bảo hoà màu chung ( master ) cũng thay đổi.
Hiệu quả ảnh khi sử dụng ND Filter trong tình huống chụp cảnh động
ND filter còn có tên gọi khác là Light Volume Reduction do đó ta có thể thấy tác dụng chính của ND filter là cản quang dẫn tới gia tăng thời lượng phơi sáng mà vẫn giữ nguyên độ mở của ống kính. Để biết được khẩu thay đổi như thế nào , trên các filter này có những số chỉ dẩn . thí dụ như x2 , x4 ,x8 . Các số này được tính bằng X=2 luỹ thừa f-stops , X được ghi trên filter ví dụ B+W ND Filter 8x sẽ làm bước nhảy f-stops xuống 3 stops ( 2 luỹ thừa 3 = 8 ) hoặc B+W ND Filter 64x sẽ làm bước nhảy f-stops xuống 6 stops ( 2 luỹ thừa 6 = 64 ): ta có bảng sau:
GND Filter (Graduated Neutral Density Filter )
B+W Graduated Filter Gray 501
Nó là loại ND filter nhưng chuyển ( Graduated ) độ đậm của màu xám ( Neutral Density ). Có rất nhiều kiểu chuyển, có thể có loại chuyển từ tâm filter ra bốn góc, cũng có loại chuyển từ 4 góc filter về tâm nhưng nhiều nhất vẫn là loại chuyển 50% nghĩa là chuyển một nửa trên – Half Graduated Neutral Density Filter.
Marumi Center ND II chuyển màu từ tâm ra ngoài
Trong bối cảnh mà độ chênh lệc giữa vùng này và vùng kia quá cách biệt, ví dụ chụp cảnh mà bầu trời quá sáng trong lúc một nữa kia lại nằm trong vùng bóng râm, sử dụng filter này tỏ ra hết sức hiệu quả. Có thể nó, filter này không thể thiếu được trong hành trang của những NAG đam mê ảnh phong cảnh.
Graduated Filter:
Ngoài GND có công dụng chuyển độ xám, các hãng sx filter còn đưa ra rất nhiều loại Graduated filter cản ánh sáng của màu MIRED ( xem phần Color Correction Filter bên dưới ) và làm gia tăng độ bảo hoà màu ( saturation enhacing ) của các màu ghi trên filter ( màu đầu lọc thuốc lá tobacco, màu hoàng hôn sunset, màu trời skylight …vv). Nó thật sự hữu ích để sáng tác ảnh với tone màu và độ chuyển màu hết sức thú vị.
ND, GND và Graduated filter đều có có công dụng cản quang và làm thay đổi độ bảo hoà màu. Các filter này thường được nhóm chung nhau là Light Volume Reduction
